Wdzięczność jako źródło obowiązków moralnych

Abstrakt

Na gruncie filozofii moralności dominują trzy sposoby opisywania relacji wdzięczności — jako obowiązku spłaty długu, jako odpowiedniej emocji, jako cnoty. Teoria długu, pomimo swej spójności i jasności, wymaga uzupełnienia o elementy psychologiczne, by moc uznać ją za adekwatny opis relacji darczyńcy i obdarowanego. Ujęcie wdzięczności w kategoriach cnoty natomiast zbyt daleko przesuwa granicę tego, co moralnie istotne. Na warunki powstania moralnego obowiązku okazania wdzięczności składają się zarówno motywy obu stron, jak i okoliczności wyświadczenia dobra. Egoistyczna motywacja, przymus czy też przypadkowość obdarowania uniemożliwiają mówienie o powinności obdarowanego. Ponadto zalecana jest ostrożność w posługiwaniu się pojęciami „roszczenia” czy „prawa do wdzięczności”.