O zamierzanych pośrednio następstwach działań i zaniechań. G.E.M. Anscombe i tomiści hiszpańscy XVI/XVII wieku

Abstrakt

W artykule omawiam diagnozę Anscombe dotyczącą dwóch błędów w teorii działania: (i) utożsamienia skutków zamierzonych z przewidzianymi (konsekwencjalizm) oraz (ii) uznania, że decydując się na dane działanie, można dowolnie kształtować swój zamiar, stanowiąc o tym, co on obejmuje, a co nie. W tym świetle pokazuję, że zasadniczym zadaniem teorii działania jest ujęcie konkretnie ukształtowanej przy danym działaniu dążności woli, dążności, która ani nie jest wyznaczona samym poznaniem skutków działań, ani też nie może być kształtowana przez sprawcę w sposób zupełnie arbitralny. Jako przykład ujęcia dążności woli wolnego od powyższych błędów analizuję rozróżnienie (u hiszpańskich tomistów XVI/XVII w.) skutków zamierzanych wprost, zamierzanych pośrednio i jedynie dopuszczanych; o różnicy między drugimi a trzecimi stanowi istnienie obowiązku u danego sprawcy zapobiegania danemu skutkowi.